DOM PRZYJACIÓŁ
PSYCHOTERAPIA i EDUKACYJA
Wyuczona bezradność
Człowiek jest najbardziej wrażliwą istotą świata. Nikogo nie można tak zranić jak człowieka, ani rośliny, ani zwierzęcia.
Zranienia, których doświadczył, mogą mieć tak daleko idący wpływ na życie, że mimo wszczepionej potrzeby dążenia do szczęścia, w sytuacji ciągłych niepowodzeń, długotrwałego cierpienia, braku wyjścia z trudnej sytuacji, w poczuciu braku nadziei na zmianę, przestaje go szukać.
Dlaczego tak się dzieje, że ludzie bezradnie godzą się na swój los, mimo że mają szansę na zmianę?
Martin Seligmann i Steven Maier (1967, za: Hock, 2003) przeprowadzili eksperyment.
| Umieścili psy w klatce i potraktowali je niegroźnym prądem elektrycznym. Ponieważ psy nie miały dokąd uciec w pewnym momencie kładły się na podłogę i biernie znosiły cierpienie. Następnie te same psy umieszczone w klatce z możliwością uniknięcia bolesnego porażenia prądem nie korzystały z możliwości odzyskania kontroli, nie uciekały, nie podjęły nawet próby szukania wyjścia, mimo że to wyjście tym razem było, były bierne jak w pierwszym badaniu. Zadziwiające jest to, że psy nawet, gdy pokazano im te możliwości (bezpiecznego uniknięcia bólu), nie powtarzały tego zachowania samodzielnie. |
Uzyskane wyniki dały początek badaniom nad ludzką bezradnością i biernością. Seligmann nazwał problem wyuczoną bezradnością.
Podobne badania tym razem na szczurach prowadził Curt Paul Richter.
| Wrzucono szczury do pojemnika z wodą, z którego nie dało się wyjść. Po kilkunastu minutach pływania szczur poddawał się i tonął. Gdy podsunięto mu kij tuż po rozpoczęciu tonięcia, na który mógł wejść i się wydostać z pojemnika, przy ponownym wrzuceniu pływał kilkanaście razy dłużej. Tonięcie zwierzęcia w pierwszej próbie spowodowane było rezygnacją i apatią. |
Bezradność wpływa na wszystkie sfery życia m. in.: na wyniki nauki w szkole, zdrowie, pracę zawodową, stosunki z innymi ludźmi, małżeństwa, rodziny, rozwój zawodowy i osobisty, bezrobocie, a nawet politykę i ekonomię, właściwie może pojawiać się wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z cierpieniem.
| Osoby poszukujące pracy – przestają jej szukać. Dzieci – przestają się uczyć. Chorzy- poddają się. Osoby doświadczające przemocy – nie szukają pomocy. |
Ludzie szybko uczą się bezradności, czyli poczucia, że nie mają wpływu na sytuację, nie mają kontroli. Przyjmują, że tak jest i nie oczekują zmian w przyszłości. Przestają rozumieć sytuację, zamykają się na nową wiedzę, nowe rozwiązania, nie wypatrują, nie śledzą, pozostają jakby martwi, zamrożeni. Nie mają motywacji do działania, podejmowania zmian.
A gdy pojawia się jakieś rozwiązanie, które odmieniłoby ich los, nawet go nie dostrzegają, ponieważ są skoncentrowani na sobie, swoim położeniu i swoim cierpieniu.
| W konsekwencji dotyka ich depresja, lęk, zmęczenie, wrogość, utrata nadziei, frustracja i poczucie brak panowania nad własnym życiem. |
Seligmann stwierdził podczas późniejszych badań, że depresja u ludzi ma związek z procesami podobnymi do uczenia się bezradności u zwierząt.
Trudne uczucia zagłuszane są często alkoholem, narkotykami lub innymi środkami psychoaktywnymi czy destrukcyjnymi zachowaniami.
Wystarczy choćby cień wiary, nadziei, że mamy wpływ (kontrolę) na daną sytuację, aby wymknąć się z łap "potwora" o nazwie WYCZONA BEZRADNOŚĆ. Jeśli np. wiele razy nie dostałeś pracy, ale ciągle wierzysz, że kiedyś to nastąpi, potwór nie może Ci nic zrobić.
Jeśli widzisz wysoką górę, na którą nie jesteś w stanie wejść i żadne próby wchodzenia nie przyniosły do tej pory oczekiwanego rezultatu, nie upieraj się przy swoich rozwiązaniach, zmień kierunek i zobacz co jest z drugiej strony.
Sytuacji, której nie da się zmienić, warto nadać sens.
Zgodnie z założeniami Viktora Frankla, więźnia niemieckich obozów koncentracyjnych, sens życia można odnaleźć nawet, gdy znajdziemy się w beznadziejnej sytuacji, w której przeznaczenia nie można zmienić.
Hock, R. R. (2003). 40 prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii.
Frankl V. Człowiek w poszukiwaniu sensu
DOM PRZYJACIÓŁ
ul. Wodociągowa 9 m.8
05-070 Sulejówek k. Warszawy
e-mail: osrodek@domprzyjaciol.pl
tel. 509609280